O‘zbekistonda doktoranturaga o‘qishga qabul qilinish xodimning ish munosabatlarini avtomatik tugatmaydi. Mehnat kodeksining 155-moddasi bu holatni xodimning tashabbusi bilan mehnat shartnomasini bekor qilish uchun qonuniy asos sifatida belgilaydi. Demak, kalit xodimning arizasida: u ishni tark etishni tanlasa — qonun uni qo‘llab-quvvatlaydi; ishni saqlashni istasa — ish beruvchi bilan kelishuv asosida davom ettirishi mumkin.
Qonun nima deydi?
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 155-moddasi mehnat shartnomasini bekor qilish asoslarini sanab o‘tadi. Moddaga ko‘ra, xodim oliy yoki o‘rta maxsus ta’lim muassasasi, tayanch doktorantura yoki doktoranturaga qabul qilinganda, u ishni o‘z xohishi bilan tark etishi mumkin. Bu norma xodimga huquq beradi, biroq avtomatik ravishda ishdan bo‘shatishni talab qilmaydi.
- Asos: doktoranturaga qabul — xodimning tashabbusi bilan bo‘shash uchun qonuniy sabab.
- Majburiylik yo‘q: ariza bo‘lmasa, mehnat shartnomasi o‘z-o‘zidan bekor qilinmaydi.
Bekor qilish qanday rasmiylashtiriladi?
Amaliyotda jarayon tartibli va hujjatlashtirilgan bo‘lishi kerak. Quyidagi qadamlar odatiy hisoblanadi:
- Ariza: xodim ish beruvchiga yozma murojaat qiladi va doktoranturaga qabul qilinganini sabab sifatida ko‘rsatadi.
- Buyruq: ish beruvchi mehnat shartnomasini bekor qilish haqida buyruq chiqaradi.
- Asosni ko‘rsatish: buyruqda aniq sabab yoziladi: “xodim tashabbusi bilan, doktoranturaga kirgani uchun”.
- Oxirgi ish kuni: buyruqda belgilangan sana mehnat munosabatlarining tugash kuni hisoblanadi.
- Hujjatlar: xodim mehnat daftarchasi va bekor qilish to‘g‘risidagi buyruq nusxasini oladi.
Mehnat shartnomasini bekor qilish asosini hujjatda aniq ko‘rsatish — talab, ixtiyoriy tavsiya emas.
Ishni saqlab qolish mumkinmi?
Ha, agar tomonlar kelishuvga erishsa. Kodeks doktoranturaga qabulni bo‘shash uchun imkoniyat sifatida belgilaydi; ishni saqlash esa ish beruvchi va xodimning o‘zaro roziligi bilan amalga oshadi. Bunday holatda mehnat shartnomasi bekor qilinmaydi, ish munosabatlari davom etadi.
- Avtomatik bekor qilish yo‘q: arizasiz ishdan bo‘shash rasmiylashtirilmaydi.
- Kelishuv — hal qiluvchi omil: ish grafigi va majburiyatlar doktoranturadagi o‘qish bilan moslashtirilishi mumkin, ammo bu alohida kelishuv asosida.
Raqamlar nimani ko‘rsatmoqda?
2023-yil ma’lumotlariga ko‘ra, doktoranturaga qabul ko‘rsatkichlari o‘sishda davom etmoqda: 2022-yilda 1 200 nafar doktorant, 2023-yilda esa 1 500 nafar qabul qilingan. Qabul kengaygani sari, ish joyidan bo‘shash to‘g‘risidagi arizalar ham ko‘paygani kuzatilgan.
Bahsli nuqtalar
Amaliyotda ikki yondashuv bor. Ba’zi mutaxassislar doktorantura xodimning kasbiy o‘sishini tezlashtirishini ta’kidlab, ish beruvchilar ishni saqlashga sharoit berishi kerak, deydi. Boshqa talqinda esa doktoranturaga kirish mehnat shartnomasini bekor qilishga olib kelishi kerakligi uqtiriladi. Biroq amaldagi normalarning tili xodimning tashabbusiga urg‘u beradi — qaror xodim qo‘lida, rasmiylashtirish esa aniq belgilangan tartib bo‘yicha amalga oshiriladi.
Xulosa
Doktoranturaga qabul — mehnat shartnomasini bekor qilish uchun qonuniy asos, lekin bu xodimning ixtiyoriga bog‘liq. Jarayon oddiy: ariza, buyruq, sana va hujjatlar. Agar xodim ishini davom ettirmoqchi bo‘lsa, buni ish beruvchi bilan kelishuv orqali rasmiylashtirish mumkin. Asosiy qoida o‘zgarmaydi: Mehnat kodeksining 155-moddasi xodimga tanlov beradi, avtomatik ishdan bo‘shatmaydi.
Javoblar (0 )