YUNESKOning 43-sessiyasi doirasida Samarqandda muhim tarixiy qaror qabul qilindi. 15-dekabr sanasi endilikda rasmiy ravishda Butunjahon turkiy tillar kuni sifatida nishonlanadi. Ushbu qaror YUNESKOga a'zo davlatlar tomonidan bir ovozdan ma'qullandi va zamonaviy til madaniyatini rivojlantirishga qaratilgan muhim qadamlardan biri sifatida baholanmoqda.
Qaror ortidagi tashabbus
Butunjahon turkiy tillar kunini nishonlash g‘oyasi beshta davlat — O‘zbekiston, Ozarbayjon, Qozog‘iston, Qirg‘iziston va Turkiya tomonidan ilgari surildi. Taklifni YUNESKOga a’zo 21 ta davlat qo‘llab-quvvatladi va bu mintaqaviy hamkorlikning samarali natijasi sifatida yuqori baholandi. Xalqaro sahnadagi bu qadam turkiy xalqlarning til va madaniy birlikdagi o‘rni hamda ularning global ahamiyatini namoyon etadi.
15-dekabr: Ramziy sana
Turkiy tillar kuni uchun 15-dekabr sanasining tanlanishi tasodifiy emas. Bu sana 1893-yilda daniyalik olim Vilgelm Tomsen tomonidan turkiy tillar oilasining qadimiy yozma yodgorligi bo‘lmish O‘rxun bitiklari alifbosi o‘qib chiqilgan kuniga o‘xshash qilib belgilangan. O‘rxun bitiklari — dunyodagi eng qadimiy yozuv yodgorliklaridan biri bo‘lib, u turkiy tillarning boy tarixi, rivoji va madaniyatini tasdiqlovchi muhim manba hisoblanadi. Ushbu sana ham o‘tmish qadriyatlarini e’tirof etish va ularga munosib hurmat bilan yondashishning ramzidir.
Turkiy tillarning global ko‘lami
Tilshunoslik statistikalariga qaraganda, turkiy tillar butun dunyo bo‘ylab 200 milliondan ortiq insonning ona tili hisoblanadi. Bu tillar Yevroosiyo geografiyasida 12 million kvadrat kilometrdan ortiq hududni egallaydi. Turkiy tillar oilasiga o‘zbek, ozarbayjon, qozoq, qirg‘iz, turk, tatar, turkman va boshqa ko‘plab tillar kiradi. Ular nafaqat Markaziy Osiyo va Kavkaz hududlarida, balki Sharqiy Yevropa va Yaqin Sharqda ham keng tarqalgan.
Turkiy tillarning xilma-xilligi va geosiyosiy ahamiyati zamonaviy dunyoda ko‘plab madaniy va ijtimoiy jarayonlarga bevosita ta’sir qiladi. Shuningdek, bu tillar ko‘p tomonlama tarixiy izchillikni aks ettiradi.
Nishonlash maqsadlari
YUNESKO tomonidan qabul qilingan bu rezolyutsiya bir qator maqsadlarni o‘z ichiga oladi:
- Til va madaniy xilma-xillikni saqlash va rivojlantirish;
- Turkiy xalqlar o‘rtasida ilmiy va madaniy hamkorlikni mustahkamlash;
- Og‘zaki an’analar va madaniy merosni asrab-avaylash;
- Xalqaro miqyosda turkiy tillar nufuzini oshirish.
Turkiy tillar kuni qatorida rejalashtirilayotgan tadbirlar ushbu tillar va ulardan foydalanuvchi xalqlar o‘rtasidagi aloqalarni mustahkamlashga xizmat qiladi. Bu tilshunoslik, madaniyat va tarixiy yodgorliklarni ilmiy o‘rganishga keng imkoniyat ochadi.
Turkiy davlatlar tashkiloti qo‘llab-quvvatlovi
Turkiy davlatlar tashkiloti (Türk Şurası) ushbu tashabbusni ijobiy baholab, bu qarorni mintaqaviy hamkorlik va madaniy merosni saqlashning yangi bosqichi sifatida qabul qildi. Tashkilot vakillari fikricha, 15-dekabr sanasi turkiy xalqlarni birlashtiruvchi ramziy kun bo‘lib, bu madaniy merosni yangi avlodga yetkazish uchun katta imkoniyatdir.
Samarqand: Qaror qabul qilinishi mintaqasi
Qarorning Samarqandda o‘tgan konferensiyada qabul qilinishi ham ramziy ahamiyatga ega. O‘zbekiston qadimdan turkiy tillar va madaniyatning shakllanishida markaziy rol o‘ynab keladi. Samarqandning madaniy va tarixiy nufuzi ushbu voqeaning global darajadagi yuksak qadrini aks ettirdi.
Xulosa
YUNESKO tomonidan 15-dekabrni Butunjahon turkiy tillar kuni sifatida tan olish nafaqat turkiy tillarning global ahamiyatini e’tirof etish, balki ularni saqlash va rivojlantirish maqsadida qabul qilindi. Ushbu sana har yili turli xalqaro tadbirlar, ilmiy konferensiyalar va madaniy dasturlar orqali nishonlanadi. Bu qaror turli xalqlar o‘rtasidagi hamkorlikni chuqurlashtirish, til xilma-xilligini mustahkamlash va madaniy boyliklarni keng targ‘ib etishga xizmat qiladi.
Javoblar (0 )